Η 23η Μαϊου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Χελώνας χάριν του American Tortoise Rescue και γιορτάζεται κάθε χρόνο από το 2000. Σκοπός της Παγκόσμιας Ημέρας των Χελωνών είναι να διαδοθεί η γνώση και ο σεβασμός για τις χελώνες και να ενθαρρυνθούν οι άνθρωποι να συμβάλουν στην επιβίωση και την ευζωία του είδους αυτού.

Στην Ελλάδα, τα βλέμματα είναι περισσότερο στραμμένα στις θαλάσσιες χελώνες «Καρέτα-Καρέτα», όπου αποτελεί το σημείο που ωοτοκεί ο μεγαλύτερος πληθυσμός της Μεσογείου, ενώ ταυτόχρονα βρίσκεται υπό την απειλή της ανθρώπινης δραστηριότητας. Την προστασία των θαλάσσιων χελωνών στην Ελλάδα έχει αναλάβει η μη κυβερνητική οργάνωση «Αρχέλων» όπου δραστηριοποιείται τα τελευταία 25 χρόνια. Οι σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας των χελωνών στην Ελλάδα βρίσκονται στη Ζάκυνθο, την Πελοπόννησο και την Κρήτη), σημεία στα οποία δραστηριοποιούνται οι εθελοντές του από όλο τον κόσμο με σκοπό την μελέτη και την προστασία τους.

Η Κύπρος αποτελεί επίσης έναν από τους σταθμούς ωοτοκίας των θαλάσσιων χελωνών. Το νησί μας επισκέπτονται για ωοτοκία δύο προστατευόμενα είδη θαλάσσιων χελώνων: η καρέτα-καρέτα και η ακόμα πιο σπάνια πράσινη χελώνα. Το ζευγάρωμα των χελώνων αυτών γίνεται την άνοιξη μέσα στη θάλασσα, ενώ η γέννηση των αυγών γίνεται τον Ιούνιο. Περιπου δύο μήνες αργότερα αρχίζουν να εκκολάπτονται τα μικρά χελωνάκια.

Οι θαλάσσιες χελώνες αντιμετωπίζοτν πολλούς κινδύνους, οι περισσότεροι σχετίζονται με δραστηριότητες των ανθρώπων. Πολλές είναι αυτές που μπλέκονται στα δίκτυα των ψαράδων ενώ άλλες θανατώνονται από τους ψαράδες για να μην καταστρέψουν τα δίκτυα τους. Η ανθρώπινη δραστηρότητα, η οικοδόμηση και τα φώτα κοντά ή πάνω στις παραλίες, δημιουργούν τεράστια ζημιά στην αναπαραγωγή των ειδών αυτών, αφού πολλές χελώνες που βγαίνουν για να γεννήσουν αυγά τρομάζουν και γυρίζουν πίσω στη θάλασσα, ενώ τα χελωνάκια μετά την εκκόλαψη αποπροσανατολίζονται και ακολουθούν τα φώτα αντι να εισέλθουν στο νερό.

Η προστασία αυτών των ειδών πρέπει να είναι μέλημα και του κρατικού μηχανισμού, αλλά και των απλών πολιτών της χώρας μας. Η διατήρηση της άγριας ζωής και η προστασία των ειδών που απειλούνται από εξαφάνιση είναι καθήκον της πολιτείας και των πολιτών της. Η σωστή ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών σε θέματα σεβασμού και προστασίας των ειδών αυτών είναι επιτακτική ανάγκη, ενώ θα πρέπει να δημιουργηθούν εθνικά σχέδια διάσωσης και προστασίας.

Εκτός από τις θαλάσσιες χελώνες, υπάρχουν και οι χερσαίες χελώνες και οι χελώνες του γλυκού νερού. Και τα δύο αυτά είδη συναντώνται σε πολλά μέρη του κόσμου, ενώ στην Κύπρο οι χελώνες της ξηρας συναντόνται μόνο ως κατοικίδια μιας δεν αποτελούν ενδημικά είδη του νησιού. Ωστόσο, η χελώνα όντας μη εξημερωμένο ζώο, αλλά και ερπετό, χρειάζεται πολύ εξειδικευμένες συνθήκες και καλό είναι να μην επιλέγεται ως κατοικίδιο. Οι κηδεμόνες των χελώνων θα πρέπει να ενημερώνονται από ειδικούς κτηνιάτρους για την κατάλληλη φροντίδα που πρέπει να τους παρέχουν και να γνωρίζουν πως ένα τέτοιο ζώο δεν μπορεί να αφεθεί στην φύση της Κύπρου ποτέ. Εκτός από παράνομο, είναι επικίνδυνο για τηνεπιβίωση του ή τον αφανισμό ειδών χλωρίδας που υπάρχουνστο νησί μας. Είδος προς εξαφάνιση, αποτελεί και η γραμμωτή νεροχελώνα της Κύπρου λόγω της απερίσκεπτης απελευθέρωσης κατοικίδιων χελώνων ( είδος red-eared) οι οποιες δεν αποτελούν ενδημικό είδος και είναι πολύ επιθετικές ως προς το ενδημικό είδος νεροχελώνας. Συνεπώς, συστείνεται η αποφυγή απόκτησης ενός τέτοιου ζώου ως κατοικιδίου.

Μιας και όλοι μπορούμε να βοηθήσουμε, στα πλαίσια της Παγκόσμιας Ημέρας Χελώνας, σας δίνουμε μερικές προτάσεις:

• Μην χρησιμοποιείτε και μην επισκέπτεστε τις παραλίες των χελώνων. Η ανθρώπινη παρουσία απωθεί τις χελώνες που είναι μοναχικά ζώα που αρέσκονται στην απομόνωση.
• Μην χρησιμοποιείτε, μην επισκέπτεστε παραλίες κατά τις βραδινές ώρες. Η χρήση μουσικής, φαναριών κτλ είναι επίσης ενοχλητικά φαινόμενα για τις χελώνες.
• Αν εντοπίσεις χελώνα στις ακτές πιθανόν να πρόκειται είτε για νεκρή είτε για τραυματισμένη. Και στις δύο περιπτώσεις θα πρέπει να επικοινωνήσεις άμεσα με τις αρμόδιες αρχές του κράτους (Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών) έτσι ώστε να γίνεί η διερεύνηση των αιτιών του θανάτου στην πρώτη περίπτωση και η θεραπεία και επανένταξη της στη δεύτερη περίπτωση.
• Μην αφήνετε σπουπίδια στην παραλία. Οτιδήποτε αφήνετε πίσω σας, καταλήγει στη θάλασσα προκαλώντας πνιγμό σε ψάρια και χελώνες, ενώ πολλά από αυτά τραυματίζονται θανάσιμα.
• Διοργανώστε ή λάβετε μέρος σε ομάδες εθελοντικής καθαριότητας παραλιών.
• Σε περίπτωση που έχετε κατοικίδια χελώνα είτε της ξηράς, είτε του νερού ενημερωθείτε για την κατάλληλη φροντίδα που πρέπει να της παρέχετε. Λάβετε υπόψην ότι μια τέτοια χελώνα πρέπει να λαμβάνει κτηνιατρική φροντίδα κάθε τουλάχιστον 6 μήνες.
• Βοηθήστε να ενημερωθεί ο κόσμος κατάλληλα κοινοποιώντας αυτούς τους απλούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να βοηθήσει ο καθένας στη διάσωση και ευζωία των χελώνων.

Δρ Δήμητρα Σωφρονίου

Κτηνίατρος