O Σωκράτης Παναγή, Ψυχολόγος – Συνθετικός Ψυχοθεραπευτής, απαντά στις πιο συχνές ερωτήσεις που μας θέτουν οι γονείς σχετικά με διάφορα θέματα που αφορούν τα κατοικίδια και πως να τα επικοινωνήσουν με τα παιδιά τους. Αρκετές φορές οι γονείς προβληματίζονται για το αν πρέπει και πως πρέπει να μιλήσουν στο παιδί τους για το θάνατο του τετράποδου μέλους της οικογένειας, για την ασθένεια του κατοικιδίου, για την απόκτηση καινούργιου και άλλα. Εμείς ζητήσαμε απαντήσεις από ειδικό, ψυχολόγο, και σας παρουσιάζουμε τη συνέντευξη που μας παραχώρησε.

Γιατί τα παιδιά που μεγαλώνουν σε οικογένειες χωρίς κατοικίδιο ζητάνε επίμονα από τους γονείς την απόκτηση ενός κατοικίδιου;

Δεν είναι όλα τα παιδιά που μεγαλώνουν σε οικογένειες χωρίς κατοικίδιο που ζητάνε επίμονα από τους γονείς να αποκτήσουν ένα. Κάποια δε ζητάνε καθόλου, άλλα δε ζητάνε επίμονα, και άλλα δεν τα θέλουν καθόλου. Παρόλα αυτά, μπορούμε να πούμε ότι η ερώτηση σας ισχύει σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό παιδιών, αφού περίπου ¾ των παιδιών ζητούν κατοικίδια και ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια της παιδικής ηλικίας (4-8 χρονών).

Οι παράγοντες που κάνουν τα παιδιά να ζητούν κατοικίδια είναι πολλοί. Κάποιοι από τους λόγους είναι οι εξής (ξεκινώντας από τους πιο επιφανειακούς):

• Τα χαρακτηριστικά των ζώων (ιδιαίτερα σε μικρή ηλικία) εκπέμπουν μια τρυφερότητα, αφού είναι συνήθως χνουδωτά, με μεγάλα μάτια και χαριτωμένες αντιδράσεις και εμείς ως άνθρωποι είμαστε θετικά προκατειλημμένοι για να μας αρέσουν.
• Τα ζώα μπορούν να προσφέρουν μια ιδανική παρέα, αφού μπορούν να είναι δίπλα μας χωρίς να μας κρίνουν (μιας και δε μπορούν να μιλήσουν, ούτε έχουν διαφορετικές εμπειρίες από εμάς για να συγκρίνουν).
• Εξαρτώνται από εμάς και γι’ αυτό είναι πιο πρόθυμα να μάθουν από εμάς.
• Η σχέση των παιδιών μαζί τους είναι κάτι μοναδικό που κανένα άλλο παιδί δεν έχει.

Σε περίπτωση θανάτου ενός κατοικίδιου πως επικοινωνούμε την απώλεια αυτή με το παιδί μας;

Η αλήθεια για την απώλεια του κατοικίδιου είναι σημαντική. Από την άλλη όμως, είναι σημαντικός και ο κατάλληλος τρόπος επικοινωνίας, και η κατάλληλη στιγμή.

Η κατάλληλη στιγμή είναι η στιγμή όπου εμείς ως ενήλικες είμαστε καλά συναισθηματικά και έχουμε οργανώσει αρκετά τη σκέψη μας για το πώς θα το επικοινωνήσουμε. Επίσης, καλό είναι το παιδί να βρίσκεται μόνο του τη στιγμή που θα του το πούμε, με εύκολη όμως πρόσβαση σε φίλους, συγγενείς και άλλα αγαπημένα του άτομα σε περίπτωση που θέλει να τους εκφράσει το πώς νιώθει.

Ο τρόπος που θα το επικοινωνήσουμε βασίζεται πάνω στο πλαίσιο επικοινωνίας που έχουμε ήδη χτίσει. Το παιδί χρειάζεται να περιληφθεί στην ενημέρωση για το ζώο από την αρχή της πάθησης του (η έκταση της ενημέρωσης είναι ανάλογη της ηλικίας και της κατανόησης του παιδιού). Σε περίπτωση που η θανάτωση του ζώου είναι αναγκαία, πιθανόν να χρειάζεται να περιληφθεί και στην απόφαση αυτή (ανάλογα ηλικίας και χαρακτήρα του παιδιού). Αφού το ζώο δεν μπόρεσε να επιβιώσει και το παιδί κρατείται ενήμερο για την υγεία του ζώου, τότε το παιδί θα είναι πιο προετοιμασμένο συναισθηματικά για τα άσχημα μαντάτα.

Το παιδί στα δύο αυτά επίπεδα της ενημέρωσης του (ενημέρωση ασθένειας και ενημέρωση θανάτου) είναι καλό να ρωτηθεί πως αισθάνεται και αν θέλει να κάνει κάτι για αυτό που αισθάνεται (π.χ. να φτιάξει κάτι ως ενθύμιο για το ζώο του ή να λάβει μέρος στη ταφή).

Αν υπάρχει ευθύνη του γονέα για την αιτία θανάτου του κατοικίδιου, αναφέρουμε την αλήθεια στο παιδί; πχ ο γονιός δεν είδε τον σκύλο ή τηγάτα στην αυλή και τον πάτησε με το αυτοκίνητο προκαλώντας τον θάνατο του;

Σε κάθε περίπτωση θανάτου αναφέρουμε τα γεγονότα στο παιδί ως έχουν και αναφέρουμε τα συναισθήματα μας, χωρίς όμως να τους δώσουμε έκταση.

Η ευθύνη του γονέα για το θάνατο του ζώου όμως δεν είναι γεγονός, αλλά συμπέρασμα. Γεγονός είναι ότι έρχεται στην αντίληψη μας από τις αισθήσεις μας. Συμπέρασμα είναι το νόημα που βγάζουμε από τα γεγονότα.

Στη περίπτωση αυτή περιγράφουμε: «Μπήκα στο αυτοκίνητο για να πάω δουλειά και, κάνοντας πισινή, πάτησα το γατάκι που δεν ήξερα ότι βρισκόταν από πίσω. Το γατάκι είχε ήδη πεθάνει όταν είχα κατέβει από το αυτοκίνητο. Λυπήθηκα πολύ για αυτό που έγινε».

Βλέπετε ότι στο παράδειγμα δεν κρύβουμε την αλήθεια, αλλά δεν λέμε εκφράσεις όπως «φταίω», ούτε «δεν φταίω», ούτε «φταίει κάποιος άλλος» το γατάκι, ο γείτονας ή κάποιος που άφησε την πόρτα ανοιχτή.

Αφότου μιλήσουμε στο παιδί, το περιμένουμε μερικά λεπτά να εκφραστεί… λεκτικά, με αγκαλιά, φεύγοντας και κλαίγοντας, ακόμα και κατηγορώντας μας. Όπως και να εκφραστεί το παιδί, εμείς θα του δείξουμε με τη στάση μας δύο πράγματα, ότι δυστυχώς τα πράγματα δε μπορούν να αλλάξουν, και ότι εμείς είμαστε δίπλα του για να νιώσει καλύτερα ρωτώντας το.

– Αν ένα κατοικίδιο είναι βαριά άρρωστο και υποφέρει και έχει παρθεί η απόφαση της ευθανασίας από τους γονείς, να μιλήσουμε στο παιδί για την ευθανασία;

Η απόφαση της ευθανασίας είναι καλύτερα να παρθεί αφού έχουμε μιλήσει με το παιδί και ανάλογα με την ηλικία του να παρθεί μαζί με το παιδί. Έτσι θα δοθεί και η ευκαιρία στο παιδί να έρθει σε επαφή με το κατοικίδιο του αν το επιθυμεί.

Αν αυτό δεν είναι δυνατόν λόγω των συνθηκών, τότε το αναφέρουμε στο παιδί με τον ίδιο τρόπο που θα αναφέραμε τον θάνατο από ατύχημα ή άλλο τρόπο.

– Αρκετοί γονείς μετά τον θάνατο του κατοικίδιου, αγοράζουν αμέσως άλλο κατοικίδιο στο παιδί τους, ακόμα και την ίδια μέρα, και κατά προτίμηση να μοιάζει όσο περισσότερο γίνεται στο προηγούμενο κατοικίδιο. Αυτό βοηθά το παιδί ή έχει κάποιες αρνητικές συνέπειες; (πχ δεν δίνεται ο κατάλληλος χρόνος στο παιδί να πενθεί την απώλεια, να νιώθει ότι τα ζώα μπορούν να αντικατασταθούν εύκολα, να μην μαθαίνει να αγαπά τη διαφορετικότητα στα ζώα γιατί του αγοράζουν το ίδιο χρώμα-ράτσα-μέγεθος κτλ.);

Η υιοθεσία νέου κατοικίδιου αμέσως μετά τον θάνατο του προηγούμενου κατοικίδιου δεν είναι καλή ιδέα, εκτός αν το ίδιο το παιδί το έχει ζητήσει. Ακόμα και αυτό να γίνει, χρειάζεται να έχουν όλα τα μέλη της οικογένειας λόγο στην επιλογή κατοικίδιου. Το σοφότερο είναι να αφήσουμε να περάσει τουλάχιστον μια βδομάδα πριν υιοθετήσουμε άλλο κατοικίδιο.

Υιοθετώντας ίδιο κατοικίδιο με αυτό που έχει φύγει φέρει τον κίνδυνο το παιδί να μην μάθει να αποδέχεται την πραγματικότητα του θανάτου, όπως και τη διαφορετικότητα των χαρακτήρων των ζώων (και κατ’ επέκταση και των ανθρώπων). Αν όμως δοθεί η ευκαιρία να το θρηνήσει, κάνοντας ότι το ίδιο το παιδί θεωρεί ότι θα τιμούσε το κατοικίδιο, τότε είναι πιο πιθανόν το παιδί να έχει περάσει τη διαδικασία όπως χρειάζεται.

– Όταν ένα κατοικίδιο είναι βαριά άρρωστο και νοσηλεύεται, αρκετοί γονείς αποφεύγουν να φέρουν τα παιδιά στην κλινική να δουν το κατοικίδιο τους γιατί βρίσκεται σε άσχημη κατάσταση και σκέφτονται ότι το παιδί θα πληγωθεί. Ασχέτως αν τελικά το κατοικίδιο τους ζήσει ή πεθάνει, είναι καλύτερα για τα παιδιά να έχουν μόνο θετικές αναμνήσεις από τα κατοικίδια τους ή καλό θα ήταν να επισκέπτονται το κατοικίδιο τους κατά τη νοσηλείατου σε μια κλινική ακόμα κι αν βρίσκεται σε άσχημη κατάσταση;

Είναι καλύτερο να δίνεται η ευκαιρία στο παιδί να δει άρρωστο το κατοικίδιο του στην κλινική, χωρίς όμως να δεχτεί πίεση για να το κάνει. Το παιδί μπορεί να επιλέξει από μόνο του.

– Όταν ένα ζευγάριχωρίζει, η απόκτηση ενός κατοικιδίουέχει θετική επίδραση στο παιδί;

Όταν χωρίζει ένα ζευγάρι, η απόκτηση ενός κατοικίδιου μπορεί να έχει θετική επίδραση στο παιδί. Σημασία έχει αυτό να γίνει αφού έχουν δημιουργηθεί οι κατάλληλες δομές για κάτι τέτοιο (πρόγραμμα, χώροι κλπ.). Το βάρος πέφτει στον γονέα που θα είναι ο πρωταρχικός κηδεμόνας του παιδιού στο σπίτι του οποίου θα διαμένει τα κατοικίδιο τις πλείστες μέρες. Είναι κάτι όμως που εξαρτάται από κάθε περίπτωση ξεχωριστά.

– Όταν το παιδί αρχίζει να γίνεται επίμονο για την απόκτηση ενός κατοικίδιου, αλλά οι γονείς δεν μπορούν να αναλάβουν την ευθύνη της φροντίδας ενός κατοικίδιουλόγω μη επαρκών οικονομικών πόρων ή χρόνου, πως θα μπορούσαν να το χειριστούν καλύτερα για το παιδί τους;

Αρχικά, οι γονείς μπορούν να συζητήσουν με το παιδί τους λόγους που θέλει ένα κατοικίδιο και τη σημασία που έχει γι’ αυτό. Η συζήτηση μπορεί να οδηγηθεί στις συνθήκες που χρειάζονται να υπάρχουν για την υιοθεσία ενός κατοικίδιου και τις δυνατότητες που έχει η οικογένεια να το φροντίσει. Αρκετή βαρύτητα χρειάζεται να δοθεί στη διαδικασία λήψης της απόφασης και όχι στα ίδια τα θέλω του παιδιού ή της οικογένειας. Μαζί, όλη η οικογένεια θα καταλήξει στην απόφαση για κατοικίδιο σιγά σιγά και χωρίς βία, ακόμα και αν αυτή η απόφαση είναι αρνητική.

Αν το παιδί δυσκολεύεται να αποδεχτεί την αρνητική απόφαση, τότε ίσως είναι καλύτερα να συζητήσουμε τους λόγους που υπάρχει αυτή η δυσκολία και πως θα μπορούσαμε, παιδί και γονείς, να την διαχειριστούμε.

Εδώ χρειάζεται να υπενθυμίσουμε ότι υπάρχουν κατοικίδια που έχουν λιγότερες ή περισσότερες ανάγκες και απαιτήσεις, και μπορούμε να δούμε διαφορετικές εναλλακτικές. Επιπλέον εναλλακτική είναι η δυνατότητα το παιδί να επισκέπτεται συχνότερα φίλους, γείτονες ή συγγενείς με κατοικίδια ή και να τα φροντίζει για άλλους.

– Εάν ένα παιδί ζητάει από τους γονείς σκυλάκι ή γατάκι, αλλά οι γονείς δεν μπορούν να πάρουν αυτά τα ζώα και αντί αυτών αγοράζουν στο παιδί ένα ψάρι, μια χελώνα ή ένα πουλί, είναι μια καλή εναλλακτική λύση για την ψυχολογία του παιδιού;

Ναι, είναι. Ιδιαίτερα όταν βοηθήσουμε το παιδί να έρθει σε σχέση μαζί τους και να καταλάβει τη συμπεριφορά τους και τους λόγους που κρύβονται πίσω από αυτή. Αυτό γιατί θα βοηθήσει το παιδί να μάθει την προσωπικότητα του κατοικίδιου του, που είναι και ο κυριότερος λόγος που θέλει ένα παιδί να δημιουργήσει σχέση με ένα κατοικίδιο.

Αποφοιτώντας από τον κλάδο της Ψυχολογίας, ο Σωκράτης Παναγή συνέχισε τις
σπουδές του σε μεταπτυχιακό επίπεδο στη Συνθετική Συμβουλευτική και
Ψυχοθεραπεία στο πανεπιστήμιο του Ντέρμπι στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Τα τελευταία δέκα χρόνια εργάζεται από τον δικό του χώρο στη Λάρνακα, αλλά και
διαδικτυακά. Παρόλα αυτά, έχει συνεργαστεί με διαφορετικούς οργανισμούς και
προσέφερε υπηρεσίες συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας σε καρκινοπαθή παιδιά και
τις οικογένειες τους, φυλακισμένους, άστεγους, παραβατικά παιδιά και εφήβους,
επιχειρήσεις, ζευγάρια, άτομα της ΛΟΑΤ κοινότητας, δήμους, εξαρτημένα άτομα και
άλλα.
Θέλοντας να προσφέρει τα καλύτερα, ο Σωκράτης ως επαγγελματίας ψυχικής υγείας
χρησιμοποιεί τη βιωματική μεθοδολογία, έχοντας πάντα ως αρχές την αυτονομία του
προσώπου που απευθύνεται σε αυτόν, την εμπιστευτικότητα, και την ανάπτυξη
κριτικής σκέψης. Στόχος του να βάλει κι αυτός το λιθαράκι του για ένα καλύτερο
κόσμο.

Στοιχεία επικοινωνίας
Σωκράτης Παναγή
Ψυχολόγος – Συνθετικός Ψυχοθεραπευτής
helpbysocrates@ymail.com – 99 296 283
www.facebook.com/Socrates.Panayi.Psychotherapy

Κτηνιατρική Κλινική Love4Pets

Λεωφόρος Ομονοίας 26, Λεμεσός

70009082

Δρ Δήμητρα Σωφρονίου

Κτηνίατρος