Η τοξοπλάσμωση είναι μια ασθένεια που προκαλείται από το παράσιτο Toxoplasma gondi. Αυτό το παράσιτο έχει ως “στόχο”, δηλαδή τελικό ξενιστή, τη γάτα και τα υπόλοιπα αιλουροειδή. Όμως, ο άνθρωπος και διάφορα άλλα ζώα μπορούν να μολυνθούν από το τοξόπλασμα ως ενδιάμεσοι ξενιστές.

Η γάτα προσβάλλεται από το τοξόπλασμα όταν καταναλώσει μολυσμένα τρωκτικά, πουλιά κτλ (ενδιάμεσους ξενιστές μολυσμένους με τοξόπλασμα) ή όταν έρθει σε επαφή με μολυσμένα από τοξόπλασμα αντικείμενα στο περιβάλλον που ζει. 

Η μόλυνση από το τοξόπλασμα είναι πιο πιθανή:

• σε γάτες που μόνιμα ή περιστασιακά έχουν πρόσβαση σε εξωτερικό χώρο και κυνηγούν διάφορα θυράματα (ποντίκια, περιστέρια κτλ)
• σε γάτες που τρέφονται με ωμό κρέας
• σε γάτες που έχουν πρόσβαση σε κάδο απορρυμάτων που περιέχονται υπολείμματα ωμού κρέατος

Οι ενδιάμεσοι ξενιστές, όπως για παράδειγμα ο άνθρωπος, μολύνονται με την κατανάλωση ωοκύστεων (αυγά) του παρασίτου που βρίσκονται στο έδαφος ή σε μολυσμένες τροφές όπως συμβαίνει με την κατανάλωση ωμού ή ατελώς ψημένου κρέατος που προέρχεται από ζώο μολυσμένο από τοξόπλασμα.Για παράδειγμα, αυτό συμβαίνει σε περίπτωση που ένας χοίρος σε κάποια φάση της ζωής του μολυνθεί από το παράσιτο, ακολούθως οδηγηθεί στο σφαγείο και το κρέας του καταναλωθεί ωμό ή ατελώς ψημένο από τον άνθρωπο.

Τα συμπτώματα της τοξοπλάσμωσης στη γάτα ποικίλουν ανάλογα με τα όργανα που θα προσβάλει το παράσιτο και συνήθως συνδιάζονται με πυρετό, ανορεξία και κατάπτωση. Το τοξόπλασμα μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα πνευμονίας, οφθαλμολογικά προβλήματα, νευρομυικά συμπτώματα, ίκτερο, διόγκωση κοιλιάς, διάρροιες, γέννηση νεκρών εμβρύων ή νεογέννητων που καταλήγουν σε θάνατο τις πρώτες μέρες, μυοκαρδίτιδα κ.α. Αρκετές γάτες δεν εμφανίζουν καθόλου συμπτώματα. Τα νεογέννητα γατάκια μολύνονται από την μητέρα τους μέσω του πλακούντα ή μέσω του θηλασμού και παρουσιάζουν εντονότερα συμπτώματα από τα ενήλικες γάτες, ενώ συχνά οδηγούνται στον θάνατο.

Στους ανθρώπους, η μόλυνση από τοξόπλασμα μπορεί να μην έχει συμπτώματα ή μπορεί να εμφανίσει διάφορα συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της κοινής γρίπης, όπως πυρετός, πόνος σε αρθρώσεις και μυς, διόγκωση λεμφαδένων, προβλήματα στα μάτια ή το νευρικό σύστημα. Συνήθως τα συμπτώματα υποχωρούν από μόνα τους εκτός στα άτομα με χαμηλό ανοσοποιητικό όπου τα συμπτώματα είναι έντονα.

Οι έγκυες γυναίκες που μολύνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους, πιθανόν να μεταδόσουν το τοξόπλασμα στο έμβρυο. Αυτό μπορεί να προκαλέσει θάνατο, νευρολογικά ή οφθαλμολογικά προβλήματα στο έμβρυο.

Πώς όμως μια γάτα μπορεί να μεταδόσει το τοξόπλασμα; 

Εάν μια γάτα καταναλώσει μολυσμένη από τοξόπλασμα τροφή π.χ. ένα ποντίκι μολυσμένο από τοξόπλασμα, θα μολυνθεί κι η ίδια. Το τοξόπλασμα αναπτύσεται και πολλαπλασιάζεται στο έντερο της γάτες όπου παράγονται οι άωρες ωοκύστεις του τοξοπλάσματος που είναι η μη μολύνουσα μορφή του παρασίτου. Αυτές θα αρχίσουν να αποβάλονται με τα κόπρανα της γάτας στο εξωτερικό περιβάλλον 3-10 μέρες μετά την μόλυνση και για διάστημα περίπου 20 ημερών ΜΟΝΟ. Συνεπώς, η γάτα αυτή δεν αποβάλλει το παράσιτο στο υπόλοιπο της ζωής της παρά μόνο εκείνες τις 20 ημέρες. Οι άωρες ωοκύστεις που έχουν βγει με τα κόπρανα της γάτας, πρέπει να περάσουν 1-4 μέρες στο εξωτερικό περιβάλλον για να μετατραπούν σε ώριμες ωοκύστεις που είναι η μολύνουσα μορφή του παρασίτου. Ακολούθως, αν ο άνθρωπος καταναλώσει με κάποιο τρόπο τις ώριμες ωοκύστεις μπορεί να μολυνθεί. Για παράδειγμα καταναλώνοντας ατελώς πλυμμένα λαχανικά από χώμα στο οποίο έχουν εναποτεθεί μολυσμένα κόπρανα γάτας και έτσι αυτά φέρουν ώριμες ωοκύστεις του τοπλάσματος

Συνοψίζοντας, ο άνθρωπος μολύνεται με την κατανάλωση των ΩΡΙΜΩΝ ωοκύστεων του παρασίτου που αποβάλλονται με τα κόπρανα των μολυσμένων γατών. Συνεπώς, η άμεση επαφή του ανθρώπου με τις γάτες δεν εγκυμονεί κίνδυνο μόλυνσης του! Οι γυναίκες σε εγκυμοσύνη μπορούν να συνεχίσουν να έχουν επαφή με γάτες, και ιδίως με την κατοικίδια γάτα τους, χωρίς κανένα πρόβλημα φτάνει να τηρούν τα απαραίτητα μέτρα υγιεινής για να μην καταναλώσουν τυχόν μολυσμένα κόπρανα γάτας.

Κάθε άνθρωπος, και ιδίως οι γυναίκες σε εγκυμοσύνη, πρέπει να τηρούν όλα τα απαραίτητα μέτρα πρόληψης για να αποφύγουν την μόλυνση από το τοξόπλασμα. Τα προληπτικά μέτρα αυτά, αναφέρονται ακολούθως:

• Αποφυγή κατανάλωσης ωμού ή ατελώς ψημένου κρέατος (μοσχαριού, προβάτου, χοίρου κτλ) και κρεατοσκευασμάτων όπως σουβλάκια, γύρος, κιμάς, μπιφτέκια κ.α
• Τήρηση μέτρων υγιεινής κατά τους χειρισμούς ωμού κρέατος στο σπίτι (χρήση γαντιών μιας χρήσης, καθαρισμός και απολύμανση επιφάνειας κοπής ωμού κρέατος, μαχαιριών και σκευών)
• Αποφυγή κατανάλωσης άπλυτων ή ατελώς πλυμμένων φρούτων και λαχανικών
• Χρήση γαντιών κατά τις κηπουρικές ή οποιεσδήποτε άλλες εργασίες που σχετίζονται με το χώμα και σχολαστικός καθαρισμός των χεριών μετά το τέλος της εργασίας
• Οι τάφροι άμμου ενασχόλησης παιδιών σε σχολεία, νηπιαγωγεία, παιδικές χαρές πρέπει να καλύπτονται τις ώρες που δεν χρησιμοποιούνται έτσι ώστε να μην αφοδεύουν γάτες
• Καθημερινή απομάκρυνση των κοπράνων από τα δοχεία άμμου υγιεινής των κατοικίδιων γατών έτσι ώστε να μην ξεπερνούν τις 24 ώρες έκθεσης στο περιβάλλον που χρειάζονται οι ωοκύστεις του τοξοπλάσματος για να μετατραπούν από άωρες σε ώριμες, δηλαδή τη μολύνουσα μορφή. Σημειώνεται ότι τα κόπρανα της γάτας περιέχουν ωοκύστεις του τοξοπλάσματος μόνο εάν προέρχονται από μολυσμένη γάτα και μόνο για χρονικό διάστημα των 20 ημερών της ζωής της που η μολυσμένη γάτα αποβάλλει το παράσιτο
• Σχολαστικό πλύσιμο των χεριών μετά τον καθαρισμό της αμμοδόχου της γάτας
• Η κατοικίδια γάτα να μην καταναλώνει ωμό κρέας, να μην έχει πρόσβαση με κάδους σκουπιδιών που περιέχονται υπολείμματα ωμού κρέατος, να μην έχει πρόσβαση σε εξωτερικό χώρο για να μην κυνηγά, και κατά συνέπεια να καταναλώνει, δυνητικά μολυσμένα από τοξόπλασμα ποντίκια και πουλιά

Κλείνοντας, ο μοναδικός τρόπος άμεσης μόλυνσης ενός ανθρώπου από τοξόπλασμα μέσω μιας μολυσμένης γάτας είναι η καταναλώση ώριμων ωοκύστεων τοξοπλάσματος μέσω των κοπράνων της, τις 20 ημέρες που αυτή αποβάλλει το παράσιτο σε περίπτωση που έχει μολυνθεί. Συνεπώς, η άμεση μόλυνση ενός ανθρώπου από τη γάτα είναι αρκετά δύσκολη. Αντιθέτως, η μόλυνση του ανθρώπου από κατανώση ωμού ή ατελώς ψημένου κρέατος, από κατανάλωση άπλυτων λαχανικών και φρούτων και η κατανάλωση τροφής με βρώμικα χέρια μετά από κηπουρικές εργασίες είναι πιο συχνή.

Δρ Δήμητρα Σωφρονίου

Κτηνίατρος